فلج مغزي شامل ناهنجاري هاي غير پيشرونده در مغز در حال رشد است كه منجر به بروز دسته اي از نقايص عصب شناختي، حركتي و مربوط به حالت بدن مي شود. ميزان بروز آن ١/٤ تا ٢/٤ در هر ١٠٠٠ تولد زنده است.

امروزه به دليل افزايش ميزان زنده ماندن نوزادان نارس ناشي از وزن كم يا بسيار كم، بروز فلج مغزي بصورت دايپلژي اسپاستيك اغلب همراه با نارسي و وزن كم حين تولد افزايش يافته است. اگرچه نقايص حركتي و حالت بدن (پوسچر) يكي از مشخصه هاي اصلي فلج مغزي مي باشند، اختلالات ثانويه بسياري نيز در اين زمينه وجود دارند.

كاستيهاي شناختي، حسي و رواني-اجتماعي اغلب همراه با نقايص حركتي و به دنبال آن عملكرد كودك مي باشند.

تشخيص زود هنگام فلج مغزي بسيار حائز اهميت است. به منظور دستيابي به تشخيص قطعي، يك تيم از متخصصان در زمينه رشد كودك، ارزيابيهاي جسماني و رشدي را انجام مي دهند.

ارزيابيها معمولا در چند ماه اول رشد صورت مي گيرند. اين تيم شامل متخصص كودكان، كاردرمانگر، پرستار و گفتار درمانگر است. باقي ماندن بازتاب هاي اوليه و واكنش هاي خودكار، تون متغير، بازتاب تاندوني بيش از حد، عدم قرينگي در استفاده از اندام ها، كلونوس، كنترل زبان و مكيدن ضعيف و حركات غير ارادي ممكن است دال بر وجود فلج مغزي باشند. تاخيرات حركتي در كنار تاخيرات رشدي يا ناهمخواني در رشد شناختي نيز از جمله نشانه هاي بارز مي باشند.

نوزادان كمتر از ١٥٠٠ گرم حين تولد، مستعد فلج مغزي بوده، ازين رو نيازمند مراقبت دقيق مي باشند. هر كودك مبتلا به فلج مغزي مشكل خاص خود را دارد. چنين كودكي، در حفظ حالت هاي بدني عادي،بدليل فقدان تحريك پذيري عضلاني هماهنگ و جايگزيني حركات غير طبيعي دچار اختلال است. الگوهاي جايگزين شده در عضلات خاصي رشد مي يابند تا حالتهاي ايستاده در مقابل جاذبه را حفظ نمايند. براي مثال كنترل ضعيف سر كودك ناشي از اختلال هماهنگي بين عضلات خم كننده و صاف كننده گردن، باعث مي شود تا مركز ثقل به جلو جابه جا شود و به دنبال آن واكنش هاي جبراني در فقرات گردني و كمري حين تلاش كودك در صاف ايستادن، ايجاد شوند. همانند آن، پاسخ هاي بيش از حد به محرك هاي لمسي، ديداري يا شنيداري ممكن است به نوسانات قوام (تون) عضلاني منتهي شوند كه اغلب بر كنترل حالت بدن و هماهنگي پاسخ هاي حركتي اثر مي گذارند. توانبخشي در كودكان مبتلا به فلج مغزي، بر حسب شدت و نواحي آسيب و سن مراجعه متفاوت بوده و شامل كاردرماني جسمي، ذهني، گفتاردرماني و آموزش است كه در مقالات بعد به تشريح اين خدمات در مركز توانبخشي تاك خواهيم پرداخت.

سيد محسن احكامي

كارشناس ارشد كاردرمانى

مركز كاردرمانى و گفتاردرمانى تاك سعادت آباد خ سرو غربي

مركز كاردرمانى غرب تهران

كاردرمانى و گفتاردرمانى غرب تهران شمال تهران-