فلج مغزي همی پلژی
درگیری کودکان همی پلژیک در اندام های فوقانی و تحتانی یک سمت از بدن آنها بوده و معمولا شدت درگیری اندام فوقانی بیشتر از اندام تحتانی است.
درگیری کودکان همی پلژیک در اندام های فوقانی و تحتانی یک سمت از بدن آنها بوده و معمولا شدت درگیری اندام فوقانی بیشتر از اندام تحتانی است.
۲۰ درصد از موارد فلج مغزی را همی پلژی اسپاستیک تشکیل می دهد. مشکلات همراه این کودکان معمولا کم است . ارتباط در بیشتر مواقع طبیعي است. انها ممکن است مشکلات رفتاری، یادگیری و تشنج داشته باشند.
این کودکان به دلیل سالم بودن یک سمت از بدن خود ، پیش آگهی عملکردی بهتری نسبت به انواع دیگر فلج مغزی دارند. همه کودکان همی پلژی تا ۳ سالگی قادر به راه رفتن خواهند بود. این کودکان از لحاظ فعالیت های روزمره زندگی به استقلال می رسند. عواملی مثل تشنج ، عقب ماندگی ذهنی خفیف ، مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری می توانند در یکپارچگی اجتماعی این کودکان اختلال ایجاد کنند.
مشکلات رایج اسکلتی عضلانی
شانه در وضعیت اداکشن و چرخش داخلی قرار می گیرد. آرنج خم شده و ساعد به سمت داخل می چرخد. انگشتان و مچ خم می شوند و انگشت شست بر روی کف دست قرار می گیرد. مفصل هیپ خم شده و به داخل می چرخد. زانو می تواند در وضعیت خم یا صاف باشد. مچ پا در وضعیت پلانتار فلکشن قرار گرفته و پا به صورت کلی در وضعیت واروس قرار می گیرد اگرچه وضعیت والگوس نیز می تواند مشاهده شود. معمولا سمت درگیر با توجه به شدت درگیری ، کوتاه و لاغرتر از سمت سالم می باشدو
درمان شامل کاردرمانی ، فیزیوتراپی ، گفتاردرمانی ، استفاده از بریس ها ، تزریق بوتولینیوم توکسین(بوتاكس) ، جراحی های ارتوپدیک و استفاده از داروهای ضد تشنج می باشد.
توانبخشی ( کاردرمانی و فیزیوتراپی )
مشکلات حرکتی کودکان همی پلژی معمولا خفیف است . نقش مشترک کاردرمانی و فیزیوتراپی شامل پیشگیری از کانترکچرهای اندام های درگیر ، تقویت عضلات ضعیف و ایجاد الگوی صحیح راه رفتن می باشد و نقش ویژه کاردرمانی در استفاده عملکردی از اندام فوقانی در فعالیت های روزمره زندگی است. برنامه ویژه ای که برای اندام تحتانی وجود دارد شامل تمرینات دامنه حرکتی مفاصل هیپ ، زانوو مچ ، تمرینات کششی عضلات رکتوس فموریس ، همسترینگ و گاستروکنمیوس و تقویت عضلات آنتاگونیست آن ها می باشد. در این برنامه باید اکستانسور های پشت و عضلات لگن را نیز در نظر گرفت. همانطور که گفته شد نقش ویژه کاردرمانی ، توانبخشی دست این کودکان است. ارائه تمرینات و فعالیت هایی که موجب استفاده دو طرفه دست ها می شود و همچنین استفاده از روش درمانی CIT از جمله وظایف کاردرمانگر است . هدف از CIT ، درگیر کردن اندام فوقانی آسیب دیده در انجام فعالیت ها ، در طول یک دوره زمانی مشخص است.
تزريق بوتاكس
تزریق بوتولینیوم توکسین در عضلات اندام فوقانی و تحتانی کاربرد دارد. یکی از کاربردهای تزریق توکسین این است که می توان نتایج جراحی های طویل کردن تاندون عضلات را پیش بینی نمود. به این شکل که ابتدا توکسین تزریق شده و عملکرد اندام ها بررسی می شود و در صورت موثر بودن درمان ، میزان تاثیر جراحی های احتمالی طویل کردن تاندون عضلات پیش بينی می شود. همچنین در برخی مواقع تزریق بوتاكس و جراحی های ارتوپدیک به صورت همزمان انجام می گیرد با این روش میزان عوارض جانبی جراحی های ارتوپدیک به حداقل می رشد.
مداخلات ارتوتیک
بریس های اندام فوقانی
بریس ها برای اندام فوقاني ، با اهداف پیشگیری از دفورمیتی ها و افزایش عملکرد تجویز می شود. اسپلینت های شبانه موجب کشش عضلات و حفظ دامنه حرکتی می شود . این اسپلینت ها موجب کاهش تون عضلات در طول شب می شود در حالی که چنین عملکردی در اسپلینت های استراحت ( روزانه ) نوز مشخص نیست . معمولا پذیرش اسپیلینت های شبانه برای کودکان سخت است.
اسپلینت های روزانه با هدف افزایش عملکرد استفاده می شوند. این اسپلینت ها معمولا مچ را در وضعیت اکستنشن ۱۰ درجه و انگشت شست را در وضعیت آپوزیشن یکی از ویژگی ها باشند. در نظر داشته باشید که استفاده از اسپلینت های روزانه موجب محدودیت دریافت حسی دست کودک می شود.
بریس های اندام تحتانی
آفوها در زمان تحمل وزن ، مچ و پا را در وضعیت مناسب ثابت می کند.این اسپلینت با ۵ درجه دورسی فلکشن برای جلوگیری از عقب زدگی زانو یا در وضعیت نوترال برای جلوگیری از فلکشن بیش از حد زانو ساخته می شوند. اگر پا ثابت شود، کودک زانو را صاف خوهد کرد. آفوهای لولایی در کودکان مونو و همی پلژی که دورسی فلکشن اکتیو دارند استفاده می شود. قبل از تجویز بریس ،بايد هرگونه کانترکچر ثابت اصلاح شود.
جراحی ارتوپدیک
معمولا در شرایط وجود وضعیت های پس اکوئینوس ، پس واروس ، زانوی خشک ، شست بر روی کف دست و فلکشن دفورمیتی مچ کاربرد دارد. معمولا جراحی های بافت نرم در سنین ۵ تا ۶ سالگی انجام میشود. انجام جراحی های مرتبط به استخوان تا سن ۸ سالگی صورت نمی گیرد. مگر در شرایطی که دفورمیتی ها موجب مشکلاتی در عملکرد کودک شده باشد. جراحی های مربوط به اندام فوقانی تا زمانی که کودک به حدی از تکامل برسد که در برنامه های توانبخشی شرکت کند به تعویق می افتد ( سنین ۶ تا ۱۲ سالگی ).
سيد محسن احكامي
كارشناس ارشد كاردرماني
مركز كاردرماني و گفتاردرماني تاك