فلج مغزي دای پلژی
دای پلژی به درگیری حرکات درشت اندام تحتانی و حرکات ظریف اندام فوقانی گفته می شود. این نوع از
از کل کودکان فلج مغزی اسپاستیک را شامل می شود. این کودکان از نظر عملکرد ذهنی و ارتباطی سالم هستند . عملکرد دهانی- حرکتی و گوارشی آنان طبیعی است ولی اغلب از نقایص ادراک بینایی و استرابيسم ( لوچی چشم ) رنج می برند. این کودکان به دلیل مشکل در واکنش های تعادلی معمولا از سمت پشت می افتند.
مشکل اصلی کودکان دای پلژیک در راه رفتن ست. برهم خوردن تعادل ، ضعف عضلانی ، اسپاستی سیتی و دفورمیتی ها موجب الگوهای غیر عادی و تیپیک راه رفتن دای پلژیک می شوند. این الگوها انرژی بر هستند و موجب خستگی کودک می شوند.
اولین حرکات کودک از ۲ سالگی شروع می شود و معمولا در ۴ سالگی راه می روند. پیشرفت های حرکتی تا سن ۷ سالگی ادامه می یابد. اگر درمان موثر نشود و کودک به سن ۱۰ سالگی برسد آنگاه باید به فکر راه انداختن کودک به کمک واکر بود. درمان کودکان دای پلژیک بسیار با ارزش است. اگر این کودکان به خوبی تحت درمان قرار بگیرند در نهایت می توانند عضو موثری از جامعه باشند.
و فیزیوتراپی
تمرینات وضعیت دهی ، تقویتی و کششی ، تجویز اسپلینت ، تجویز وسایل کمکی راه رفتن و درمان های ضد اسپاستی سیتی از جمله نقش های کاردرمانی است که در نهایت می تواند موجب بهبود وضعیت راه رفتن کودک شود. خطر کانترکچر بین سنین ۴ تا ۶ سال افزایش می یابد زیرا در این سنین به دلیل جهش رشدی قبل از بلوغ و افزایش رشد استخوان ها ، یک عدم تعادل بین رشد استخوان ها وعضلات ایجاد می شود. عضلات دو مفصلی مثل پسواس ، رکتوس فموریس ، همسترینگ وگاستروکنمیوس بیشتر در خطر کوتاهی قرار دارند. بنابراین کاردرمانی تا سنین پیش از مدرسه بسيار ضروری است. در کودکان بالای ۲ سال که اسپاستی سیتی موجب اختلالات خواب و حرکت شود، می توان از داروهای ضد اسپاستی سیتی استفاده کرد. بهتر است مداخلات ارتوپدیک در سنین قبل از مدرسه انجام بگیرد تا آسیبی به تحصیل کودک وارد نشود. ورزش هایی مثل اسب سواری و شنا برای این کودکان توصیه می شود. این ورزش ها علاوه بر بهبود وضعیت تعادلی و جسمانی كودک موجب افزایش اعتماد به نفس و حس خوب بودن نیز می شود. اگر مشکلاتی در عملکرد دست ها باشد باید مد نظر قرار بگیرند.
بوتولینیوم توکسین
زمانی از بوتولینیوم توکسین ( بوتاكس) استفاده می شود که اسپاستی سیتی موجب کانترکچر شده و در حرکت مشکل ایجاد کند. در هر جلسه میزان کل دوز تزریقی نباید از ۴۰۰ واحد بیشتر شود . بهتر است برای عضلات پروگزیمال از فنول و برای عضلات دیستال از بوتولینیوم توکسین استفاده شود. تزریق تنها به یک عضله انجام می شود می توان از کرم های بی حس کننده موضعی استفاده کرد. پس از تزریق به جهت افزایش تاثیر بوتاكس ، معمولا از گچ گیری استفاده می شود. هنوز تزریق بوتولینیوم توکسین روش مناسبی جهت درمان اسپاستی سیتی در کودکانی است که جراحی برای آنها توصیه نمی شود. کودکان بزرگتر ، از جراحی و تزریق بصورت همزمان سود می برند. در این روش کودک زودتر به بهبودی پس از عمل می رسد.
تجویز بریس
انواع مختلفی از اسپلینت ها برای این کودکان کاربرد دارند. آفو به ایستادن کودک ثبات می دهد و در حین ایستادن موجب حفظ راستای صحیح مفاصل می شود. با توجه به نوع راه رفتن کودک می توان از آفو ساده یا آفو واکنش سطح استفاده کرد.
از اسپلینت های کافو به عنوان اسپلینت شبانه برای پیشگیری از کانترکچر زانو و مچ استفاده می شود اما اگر اسپاستی سیتی عضلات شدید باشد به علت تحمل پایین کودک ، ابتدا باید شدت اسپاستی سیتی را کم کرد و سپس از این اسپلینت ها استفاده نمود.
سایر اندازه گیری ها
در موارد خفیف دای پلژی می توان از ریزوتومی خلفی انتخابی استفاده کرد. کودکان بین سنین ۳ تا ۱۰ سال که از نظر راه رفتن مستقل بوده و تعادل خوبی داشته باشند ، دفورمیتی مفصلی نداشته و اسپاستی سیتی آنها خفیف باشد ، گزینه های مناسبی برای ریزوتومی خلفی انتخابی هستند. پس از جراحی نیاز به توانبخشی فشرده است. در کودکانی که شرایط فوق را داشته باشند گاهی از روش پمپ داخل غلافی باکلوفن استفاده می شود.
جراحی ارتوپدیک
بیشتر دفورمیتی های کودکان فلج مغزي دای پلژیک را می توان به کمک جراحی ، پیشگیری یا اصلاح کرد. جراحی در این کودکان به بهترین نتایج منجر می شود. جراحی تا زمانی که کودک توانایی تحرک با کمک دست هایش را کسب کند ، به تعویق می افتد. باید از توانبخشی فشرده و بوتولینیوم توکسین برای افزایش طول عضلات اسپاستیک و پیشگیری از کانترکچر در طی دوره قبل از جراحی استفاده شود. بهترین سن برای جراحی بین ۵ تا ۷ سالگی می باشد. در شرایط بی ثباتی هیپ ، فلکسیون کانترکچر زانو که ناشی از اسپاستی سیتی همسترینگ و کانترکچر گاستروسولئوس که به توانبخشی ، بوتولینیوم توکسین و گچ گیری سریالی پاسخ نداده باشد ، می توان از جراحی زود هنگام استفاده کرد.
جراحی چند مرحله ای
در جراحی های چند مرحله ای ، چندین جراحی در طی یک جلسه انجام می شود. این روش زمانی توسعه یافت که جراحان به این نتیجه رسیدند که با یک مرحله جراحی نمی توان مشکلات راه رفتن کودکان فلج مغزی را برطرف کرد. به عنوام مثال ، جراحیهای طويل کردن عضلات همسترینگ و گاستروکنمیوس ، آزاد کردن اداکتور های هیپ ، و انتقال رکتوس فموریس به منظور اصلاح راه رفتن های جهشی ، خمیده ، زانوی خشک ، قیچی شکل در طی یک جلسه انجام می شوند. علاوه بر جراحی های عضلانی گاهی نیاز به جراحی های اسکلتی به منظور اصلاح دفورمیتی نیز می باشد. نیمه در رفتگی هیپ ، آنتی ورژن سرفمور ، چرخش های داخلی و خارجی تیبیا و پس والگوس شدید پا از جمله این شرایط می باشند. پس از جراحی نیاز به توانبخشی فشرده برای تقویت عضلات ،پیشگیری از کانترکچرها و بهبود عملکرد می باشد.
سيد محسن احكامي
كارشناس ارشد كاردرماني
مركز كاردرماني و گفتاردرماني تاك