فلج مغزى _ مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی تاک

فلج مغزی یك اصطلاح كلی است كه گروهی از ضایعات مزمنی كه كنترل حركتی فرد را مختل می كنند، شامل می شود. اختلال حركتی ناشی از این ضایعه در سالهای اولیه زندگی ظاهر می شود و معمولاً با گذشت زمان بدتر نمی شود. این بیماری در شرایط نقصان تكامل یا آسیب به مناطق حركتی مغز بوجود می اید كه در نتیجه آن این مناطق قادر به كنترل حركتی و وضعیت بدنی (پوسچر) فرد نمی باشند
 
علائم فلج مغزی:
 
۱- سفتی عضلات یا اسپاستی سیتی
۲- حركات غیر طبیعی
۳- اشكال در مهارتهای حركتی درشت از قبیل راه رفتن یا دویدن
۴- اشكال در مهارتهای حركتی طریف از قبیل نوشتن یا باز و بسته كردن دكمه های لباس
۵- اشكال در مهارتهای ادراكی و حسی
علائم فلج مغزی از یك فرد به فرد دیگر متفاوت است و با گذشت زمان ممكن است تغییر ننماید بعضی از افراد مبتلا به فلج مغزی ممكن است به بیماریهای دیگر از قبیل تشنج، آسیب ذهنی اختلال یادگیر و تأخیر رشدی نیز مبتلا باشند.
اگر چه ممكن است علائم فلج مغزی با گذشت زمان تغییر كنند اما این بدان معنی نیست كه فلج مغزی یك بیماری پیشرونده است (بدتر نمی شود). بنابراین اگر یك فرد مبتلا به فلج مغزی با گذشت زمان مشكلات او بیشتر شود، ممكن است این مشكلات چیز دیگری غیر از ضایعه فلج مغزی او باشد.
با وجود اینكه فلج مغزی یك ضایعه پیشرونده نیست اثرات فلج مغزی ممكن است در طی زمان تغییر نماید، گاهی اوقات تعدادی از این علائم بهبود می یابد برای مثال كودكی كه اندامهای فوقانی یا دستهای او دچار اختلال است ممكن است توانایی لازم را برای نوشتن و پوشیدن لباس بدست آورد، در حالی كه در بعضی از كودكان ممكن است سختی عضلات منجر به بروز مشكلاتی در لگن و ستون فقرات شود كه نیازمند جراحی ارتوپدی باشد.
بالا رفتن سن كودكان مبتلا به فلج مغزی در صورت عدم مراقبت توانبخشی و انجام تمرینات صحیح می تواند منجر به یك وضعیت غیر طبیعی در بدن آنان شود.
فلج مغزی می تواند منجر به ایجاد مشكلات و عوارضی از قبیل اشكال در غذا خوردن، كنترل ضعیف ادرار و موضوع و مشكلات تنفسی و زخمهای بستر شود.
علائم اولیه فلج مغزی معمولاً قبل از ۳ سالگی ظاهر می شوند. نوزاد مبتلا به فلج مغزی اغلب در مقایسه با كودكان عادی كندتر به مراحل رشدی خویش از قبیل غلتیدن، نشستن، چهار پا رفتن، لبخند زدن و ... دست پیدا می كنند.
 
علل ایجاد كننده فلج مغزی:
 
۱- چند قلویی
۲- آسیب به جفت كه ممكن است به رشد جنین صدمه بزند.
۳- بیماریهای عفونی انتقالی جنینی، برای مثال ایدز، چربی، سیفیلیس و سوزاك
۴- تغذیه نامناسب
۵- قرار گرفتن در معرض مواد سمی از قبیل نیكوتین. الكل و داروها
۶- ناسازگاری عامل Rh بین مادر و جنین
۷- ناهنجاریهای كروموزومی
۸- بیماریهای ژنتیكی
۹- ناهنجاریها و بدشكلی های احتمالی مغز نوزاد
۱۰- زایمانهای طولانی مدت یا ناگهانی كه ذخیره اكسیژن خون كودك را دچار مشكل می سازد و منجر به تخریب بافت مغزی می شود.
۱۱- سرخجه
۱۲- ساختار كوچك لگن مادر
۱۳- تولد نارس كودك
۱۴- زایمان به روش سزارین
۱۵- اثرات ضرب بیهوشی و بی حسی
۱۶- ضربه مغزی
۱۷- زردی و یرقان
 
عواملی كه می تواند در دوره طفولیت (در ۳ سال اول زندگی) باعث ایجاد فلج مغزی شوند :
۱- عفونت ها از قبیل مننژیت
۲- خونریزیهای مغزی
۳- ضربه مغزی بدنبال تصادف و افتادن از بلندی و ...
۴- غرق شدن
 
روشهای پیشگیری از بروز فلج مغزی:
 
۱- تست مادران باردار از نظر عامل Rh در صورتی كه این عامل منفی باشد ۷۲ ساعت قبل از زایمان مادر واكسینه می شود. (در صورتی كه Rh عامل فلج مغزی باشد)
۲- درمان سریع كودك مبتلا به زردی به كمك روش فتوتراپی
۳- انجام برنامه های كاهش استرس و فشار روانی مادران در دوره بارداری
۴- حفاظت كودكان در مقابل ضربه ها و آسیب های فیزیكی به مغز خصوصاً هنگام تولد
 
تقسیم بندی فلج مغزی:
 
الف – تقسیم بندی فلج مغزی بر اساس تعداد اندامهای دیگر
۱- كوادری پلژی : هر چهار اندام كودك درگیر است.
۲- دای پلژی : هر چهار اندام كودك درگیر است اما درگیری پاها (اندام تحتانی) شدید از دستهاست.
۳- همی پلژی : یك طرف بدن درگیر است معمولاً دست بیشتر از پا درگیر است.
۴- ترای پلژی : سه اندام كودك درگیر است معمولاً دو دست و یك پا.
۵- منوپلژی : فقط یك عضو كودك درگیر است معمولاً یك دست.
 
ب - تقسیم بندی فلج مغزی بر اساس اختلال حركتی
۱- اسپاتیك : عضلات كودك اسپاتیك سفت می باشد و در مقال كشش بشدت مقاوت می كنند. این عضلات هنگامی كه بكار گرفته می شوند بیش از اندازه فعال می شوند و حركات زمختی را ایجاد
می كنند.
در حالت طبیعی عضلات بصورت جفت كار می كنند برای مثال وقتی یك گروه منقبض می شود گروه مخالف شل می شوند تا امكان ایجاد حركت آزادانه را در راستای مورد نظر فراهم سازند. اما در عضلات استپاتیك هر گروه عضلانی بطور همزمان منقبض می شوند و حركت را متوقف می سازند، كه به این حالت انقباض همزمان گفته می شود.
سفتی عضلانی ممكن است در حالت خفیف فقط تعداد محدودی حركت را مختل نماید ویا اینكه در حالت شدید تمام حركات بدن را دچار مشكل سازد. مقدار سفتی عضلانی معمولاً با گذشت زمان تغییر می كند. توانبخشی، جراحی و استفاده از بعضی از داروها و وسایل كمكی و تطبیعی می تواند به كنترل و مهار سفتی عضلانی كمك كند. معمولاً آسب به قشر مغز باعث بروز سفتی عضلانی می شود.
۲- آتتوئید : آتتوئید عبارتست از اشكال در كنترل و هماهنگی حركات. كودكان مبتلا به فلج مغزی نوع آتتوئید حركات پیچشی غیر ارادی و مداوم دارند. این افراد معمولاً مشكلات گفتاری نیز دارند. این ضایعه در اثر آسیب به هسته های قاعده ای مغز بوجود می اید.
۳- آتاكسیك : فلج مغزی نوع آتاكسیك نادرترین نوع فلج مغزی است. افرادی كه دچار فلج مغزی نوع آتاكسیك می باشند دچار یك آشفتگی و نقص در حس تعادل و حس عمقی می باشند. توان عضلانی این افراد پایین می باشد. عضلات آنها شل است) و به حالت تلوتلو خوردن راه می روند و اندامهای فوقانی آنها در حالت راه رفتن بی ثبات می باشد
 
درمان:
 
مداخلات مورد نیاز برای مدیریت كودكان فلج مغزی در دو طیف می تواند مورد توجه باشد.
(۱)- درمان بخش صدمه دیده مغز كه هماهنگی و حركات عضلات را بدرستی هدایت نماید.
در این خصوص تاكنون مداخله پزشكی قابل قبول كه ترمیم ضایعه مغزی را انجام دهد وجود نداشته اما با پیگیری توانبخشی مناسب می توان به اینگونه كودكان كمك كرد تا زندگی مستقلی را دنبال نمایند و بعبارت دیگر وجود ضایعه بدان معنی نیست كه اینگونه افراد از یك زندگی متكی بخود محروم باشند.
اینگونه كودكان علاوه بر نیازهای عمومی برای شكوفا شدن استعدادهای بالقوه ای كه از آن برخوردارند به آموزش و خدمات خاص نیز نیازمند می باشند. متأسفانه در پاره ای موارد حتی نیازهای عمومی اینگونه كودكان به فراموشی سپرده شده و نهایتاً ارتباط و تعامل اجتماعی كه زمینه رشد، تكامل و آموزش كودكان می باشد محروم می گردند. در خصوص اینكه چه باید كرد خانواده ها می بایست توجه نمایند كه :
- پی آمد ضایعه فلج مغزی برای كودكان با انواع ضایعه متفاوت می باشد و انتظار این است كودك را همانطوریكه هست پذیرا باشیم.
- ضایعه فلج مغزی یك بیماری پیشرونده نبوده، مداخلات و حمایت های بموقع می تواند كمك مؤثری برای استقلال كودك باشد. كودك توجه بیشتری را طلب می نماید و ضرورت دارد فرصت و امكانات و شرایط مناسب برای رشد و شكوفایی استعدادهایش فراهم شود.
- بهتر است والدین هر چه بیشتر درباره فرزند و معلولیتش اطلاعات مناسب كسب نمایند تا در آموزش و حمایت از او نقش مؤثرتری را ایفا كنند. بخاطر داشته باشید كه نقش والدین در روند توانبخشی كاملاً‌ تخصصی و قابل توجه
می باشد.
- بهتر است وعده های درمانی را با وضع كودك و واقعیات موجود تطبیق داد تا بتوان وعده های آرمانی را از درمانهای واقعی تفكیك كرد.
 
(۲)- كاربرد تكنیك های مختلف در جهت برطرف نمودن نقص، ضعف و اسپاسم حركات عضلانی حاصل از ضایعه مغزی.
۱-۲- روشهای مختلف درمانی
الف – توانبخشی (Rehabilitation)
 
 
۱-کاردرمانی هدف از کاردرمانی كودكان فلج مغزی كمك به این افراد به منظور دستیابی آنها توانمندیهای جسمی حركتیشان می باشد در ضمن
كاردرمانی یك سری فعالیتهای هدف مند را به منظور افزایش استقلال مهارتهای حركتی درشت و ریز طراحی می كند. كاردرمان به كودك فلج مغزی در استفاده از وسایل تطبیقی از قبیل وسایل مورد نیاز جهت نشستن، حمام كردن، ایستادن و غذا خوردن و ... كمك می نماید.
۲- گفتاردرمانی : هدف گفتاردرمانی تسهیل و بهبود مهارتهای ارتباطی كودك فلج مغزی می باشد. یك كودك فلج مغزی ممكن است نیاز به كمك در زمینه غلبه بر یك مشكل خفیف تلفظ داشته باشد یا اینكه ممكن است او نتواند از طریق گفتاری و كلامی با دیگران ارتباط برقرار كند و نیازمند یك روش غیر كلامی جهت برقراری ارتباط باشد. كه از جمله این روشها می توان به روش ارتباط از طریق چشم، زبان اشاره، عكس خوانی و ارتباط از طریق دستگاههای الكترونیكی اشاره كرد.
 
ب – ارتوزها، قالب های گچی و اسپلینت ها
برای اكثر كودكان فلج مغزی بمنظور تقویت روشهای توانبخشی اغلب ارتوز، اسپلینت و قالب های گچی تجویز می شود. این وسایل به حفظ و ایجاد ثبات در مفصل و قرار دادن مفصل در وضعیت صحیح و همچنین ممانعت از كشش بیش از حد عضلات كمك می كنند.
 
ج – روشهای درمان دارویی
ممكن است برای كودك مبتلا به فلج مغزی بدلیل شرایط خاصی نظیر ابتلا به تشنج یا سفتی های دردناك در نتیجه اسپاسمهای شدید از داروهای خاصی استفاده شود. سفتی عضلانی را می توان از طریق تزریق داروهایی ویژه ای از قبیل بوتوكس (Botox) برای مدت چند ماه مهار كرد.
 
 
 
د- جراحی
ممكن است بمنظور كاهش اثر سفتی عضلانی برای ستون فقرات، لگن و پاهای كودك مبتلا به فلج مغزی یكسری جراحیهای ازتوپدی و بافت نرم برای او انجام شود. در این روشهای جراحی می توان با بلند كردن طول عضلات و انتقال تا ...... حركت كودك را تسهیل نمود. زمانی كه رشد كودك متوقف شود از روش درمانی جراحی استخوانی به منظور وضعیت دهی صحیح به استخوانهای فرد مبتلا به فلج مغزی نیز ممكن است استفاده شود.
 
گاهی اوقات متخصصین مغز و اعصاب ممكن است ریشه های عصبی كه كنترل تون عضلانی را بعهده دارند را نیز جراحی نماید. در این روش كه ریزوتومی انتخاب پشتی نامیده می شود هدف كاهش سفتی عضلانی می باشد.
 
كودكان فلج مغزی همانند سایر كودكان به محبت، توجه، عاطفه، صمیمیت و رابطه دوستانه و انسانی نیازمند می باشند.
 
۳- وسایل تطبیقی
امروزه وسایل كمكی زیادی جهت كمك به افراد مبتلا به فلج مغزی وجود دارد. كه این وسایل به فرد كمك می كند تا براحتی فعالیتهای روزمره زندگی خویش را انجام دهد.
۱-۳- وسایل كمك حركتی
- ویلچر (دستی و الكترونیكی) - دوچرخه و سه چرخه های مخصوص
- رورؤك عصا و والكر
 
۲-۳- وسایل كمك ارتباطی
- تابلوهای سمبولیك
- دستگاههای الكترونیكی تركیب كننده صوت
- كی بردهای مخصوص
۳-۳- تسهیلات كمكی فعالیت های روزمره زندگی
- درهای الكترونیكی كه بطور اتوماتیك باز و بسته می شوند
- وسایل تغذیه ای (از قبیل قاشق و ...) با دستهای بلند
- چسب های گرفتن
- سیستمهای كنترل محیطی
البته وسایل فوق الذكر بسته به فرهنگ و نوع كشور متغیر می باشند.
 
۴-توجه به توانمندیهای كودك
از آنجائیكه معلولیت كودك كاملاً‌ مشخص است و میزان درمان آن نیز تا حد زیادی قابل پیش بینی است، رسیدگی به سایر توانمندیها و استعدادها و از طرفی توجه به سلامت روحی كودك از اهمیت بالایی برخوردار باشد. متأسفانه بسیاری از اوقات قربانی مشكلات جسمی كودك می شوند.
 
توصیه ها
 
۱- ارزیابی كودك توسط یك کاردمانگر به منظور بررسی برخی اختلالات یادگیری كودك و انجام آزمایشهای خاص به منظور جبران به موقع مشكلات.
۲- اهمیت به آموزش كودك و ایجاد مهارتهای مختلف اعم از مهارت خودیاری، مهارتهای اجتماعی، حركتی، آموزشهای تحصیلی و غیره.
بسیاری از كودكان با مشكلات جسمی از هوش و استعداد خوبی برخوردارند كه پرورش مهارتها و استعدادها خصوصاً در سنین قبل از دبستان می تواند در ایجاد اعتماد به نفس بیشتر كودك در مدرسه و مراحل بعدی زندگی او نقش به سزایی داشته باشد.
۳- لازم به ذكر است كه كودكان با مشكلات جسمی شدید كه شاید از رفتن به مدرسه محرومند از یادگیری و آموزش محروم نیستند و نباید محروم شوند.
۴- كودكانی در عین حال از نظر ذهنی نیز دارای محدودیتهایی هستند را می توان با مشاوره و اهتمام به توانمندسازی كودك در خودیاری و استفاده از توانمندیهایش بهبود بخشید و شاید این امر از اهمیت بیشتری برخوردار باشد

مرکز توانبخشی تاک
سعادت آباد_خ سرو غربی_پلاک۱۴۵