عملكردهاى حسى در كودكان فلج مغزى

کودکان فلج مغزى ممکن است اختلال بینایی یا حسی داشته باشند. اختلالات بینایی مثل:نابینایی، حرکات چشم ناهماهنگ و سستی عضلات چشم در بیشتر از ۵۰% بچه های مبتلا به CP مشاهده می شود. کودکان مبتلا به فلج مغزى شدید، با احتمال بیشتری اختلالات بینایی را به همراه دارند. صرف نظر از مراحل عملکردی یک کودک CP، بینایی او باید درطول کارهای حرکتی ظریف، بازی و کامل کردن فعالیت های روزانه در نظر گرفته شود. چشم نقش مهمی در زمانبندی گرفتن و رها کردن، دستکاری کردن اشیاء و جهت یابی ابزار، برقراری تماس چشمی و پیدا کردن اشیا بازی می کند. 

کودکان با اختلالات بینایی ممکن است پوسچرهای جبرانی را استفاده کنند مثل: چرخش سر یا تغییر زاویه ی نگاه کردن.

این کمبودها در اصل ممکن است در عصب چشمی باشد به این معنی که ماهیچه های چشم به طور یکنواخت یا هماهنگ با هم حرکت نمی کنند و یا بدون اراده حرکت کنند. 

عنوان استرابیسموس چشم ناشی از این است که چشم ها هم تراز نیستند. چون ماهیچه های چشم نامتعادل اند. در عمل، استرابیسموس (دوبینی) ممکن است باعث مشکل در توجه به تکلیف شود. ممکن است ضعف همگرایی یا واگرایی، کمبود درک عمقی یا دید دوتایی موجود باشد. سایر عنوان هایی که مشکلات تراز چشم ها را توصیف می کنند شامل:exotropia(یک چشم به سمت تمپورال حرکت کرده است)، esotropia(یک چشم به سمت نازال حرکت کرده است)، hypertropia(یک چشم به سمت بالا حرکت کرده است)و hypotropia(یک چشم به سمت پایین حرکت کرده است) می باشد. 

nystagmus (حرکت غیرارادی کره ی چشم) به حرکات دائم چشم به صورت تکراری وکنترل نشده می گویند. مشکلات عملکردی در ارتباط با نیستاگموس شامل کاهش تیزبینی، مشکل تثبیت بینایی روی یک هدف برای حفظ تعادل، کاهش دقت هنگام reach و grasp، حرکات جبرانی درسر و پوزیشن بدن برای جبران ضعف بینایی می باشد.

علاوه بر اختلالات اکولوموتور(عصب چشمی) ممکن است نقص هایی در پردازش اطلاعات بینایی در مغز وجود داشته باشد. بدون یک پردازش مناسب،کودک ممکن است ارتباطات فضایی را در میان اشیاء متوجه نشود و قسمتی از میدان بینایی را از دست بدهد، یا چیزی را که تا حدودی پنهان است را نتواند تشخیص دهد مانند کت فرد در داخل کمد.

%۲۵ افراد فلج مغزى مبتلا به کاهش شنوایی و پردازش های شنوایی هستند. اگرکودکی تحت تاثیرعفونت سیستم عصبی مادرزادی قرار بگیرد، از دست دادن شنوایی ممکن است به دو صورت کاهش هدایت شنوایی و آسیب سیستم عصبی شنوایی روی دهد.

بینایی و شنوایی به طور مرتب برای کودکان مبتلا بهCP باید بررسی شود.

کودکان مبتلا به CP ممکن است مشکلاتی در پردازش و درک اطلاعات حس لامسه و عمقی داشته باشند(مثلا وارد کردن نیروی زیاد با نوک انگشتان در حین دستکاری اشیا). کودکانCP ممکن است بیش حسی)hypersenes( را نشان دهند(مانند واکنش بیش از حد برای لمس، بافت ها و تغییر در وضعیت سر). در نتیجه handle و یا حرکت به وسیله ی دیگران باعث آشفته کردن این کودکان می شود. وقتی که کودکان چندین مشکل پردازش حسی دارند ممکن است با در درک و پاسخ دادن به عناصر فیزیکی و اجتماعی محیط خود دچار مشکل شوند. حساسیت لمس دهانی ممکن است با الگوهای غیر طبیعی دهانی همراه باشد. کودکان ممکن است به بافت های غذایی خاصی حساسیت داشته باشند که می تواند باعث حرکات دهانی نامنظم و آشفته شود و مشکلاتی را در هماهنگ کردن جویدن، مکیدن و بلعیدن داشته باشد. مشکلات شدید در این حیطه ممکن است به عمل جراحی برای جای گذاری percutaneous )endoscopic gastrostomy(PEG برای غذا دادن نیاز داشته باشند. کاردرمانگران هنگامی که اهداف مداخله را تعیین می کنند باید محدودیت ها و نقاط قوت حسی را در نظر بگیرند. کاردرمانگران باید این موضوع را در نظر بگیرند که کدام تجارب حسی برای بهبود عملکرد کاری مناسب هستند. 

سيد محسن احكامى

كارشناس ارشد كاردرمانى

مركز كاردرمانى و گفتاردرمانى تاك