تعریف اختلال اتیسم
مختصری درباره اختلال طیف اتیسم
مختصری درباره اختلال طیف اتیسم
تاریخچه: به طور رسمی و برای نخستین بار در سال ۱۹۸۰و درسومین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-3) اختلال اتیسم با عنوان "اختلال نافذ رشد" به صورت یک اختلال مربوط به روانپزشکی کودکان معرفی شد. چهارمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-4)، سمپتوم های ضروری برای تشخیص اختلال اتیسم را در سه حوزه نارسایی های اجتماعی، نارسایی های ارتباطی و الگوهای تکراری و کلیشه ای در رفتار، علایق و فعالیت ها که قبل از سه سالگی بروز میکند، معرفی کرده است. همچنینDSM-4، چهار اختلال نافذ رشد دیگر با عنوان اختلال آسپرگر، اختلال رت، اختلال تجزیه کودکی و اختلالات نافذ رشد که به گونه دیگر مشخص نشده است، معرفی کرده است که ویژگی همه آن ها نقص در مهارت های اجتماعی، ارتباطی و رفتارهای کلیشه ای است.
از سال ۱۹۸۰ که برای اولین بار اختلال اتیسم به صورت یک طبقه جداگانه شناخته شد تا سال ۲۰۱۳ که پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-5) از سوی انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شد، تغییر و تحولات وسیعی در حوزه اتیسم صورت گرفته است. یکی از انتقادات عمده ای که به نسخههای قبلی DSM وارد می شد این بود که در آن ها طبقه بندی تفکیکی (افتراقی) شفافیت نداشت. برای مثال تحقیقات نشان می دهند که برای بسیاری از اختلالات، تمایز بین سمپتوم های عمده و سمپتوم های خفیف تر، به “درجه” ربط دارد، نه به “نوع”. به همین خاطر و به دلیل مشکلاتی که در تفکیک اختلال اتیسم، اختلال آسپرگر، اختلال رت و اختلال تجزیه کودکی وجود داشت، DSM-5 همه این اختلالات را حذف کرده و آن ها را تحت لوای “اختلال طیف اتیسم” معرفی کرده است.
تعریف اختلال طیف اتیسم :
تغییر عمده دیگری که در در حوزه اختلال طیف اتیسم ایجاد شده است این است که DSM-5 بر خلافDSM-4، معیارهای لازم برای تشخیص اتیسم را در دو حوزه کلی نقص در ارتباط و تعامل اجتماعی و رفتارها، علائق و فعالیت های محدود و تکراری معرفی کرده است. همان طور که مشهود است DSM-5، معیارهای نقص در تعامل اجتماعی و ارتباط اجتماعی را با هم ترکیب کرده است. منطق پشت پرده این تغییر و تحول این است که در مردم عادی، بین نقص در مهارت های اجتماعی و نقص در مهارت های ارتباطی، ضریب همبستگی متوسط وجود دارد، در حالی که در نمونه های آماری کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اتیسم، بین مهارت های اجتماعی و مهارت های ارتباطی، ضریب همبستگی بسیار بالا مشاهده می شود. به همین دلیل DSM-5 این دو معیار را با هم ترکیب کرده است. سطح شدت برای اختلال طیف اتیسم، روی یک پیوستار تعیین می شود و درجه نقص برای مشکلات موجود در ارتباط اجتماعی و برای رفتارها، علائق و فعالیت های محدود و تکراری به صورت جداگانه در نظر گرفته می شوند.
DSM-5 سه سطح شدت برای اختلال طیف اتیسم معرفی کرده است:
• سطح ۱: نیازمند به حمایت
• سطح ۲: نیازمند به حمایت زیاد
• سطح ۳: نیازمند به حمایت بسیار زیاد
***معیارهای تشخیصی اختلال طیف اتیسم
الف) اختلالات پایدار در ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی در جمعهای مختلف بشرح زیر که یا اکنون وجود دارد یا وجود داشته است:
• نقص در رفتارهای متقابل اجتماعی و عاطفی از دیدگاه اجتماعی غیرنرمال بوده و از عدم موفقیت در تداوم و توالی مکالمات گرفته تا کاهش باشترک گذاشتن علایق، عواطف یا عدم موفقیت برای آغاز یا جواب مناسب به تعاملات اجتماعی
• اختلال در رفتارهای ارتباطی غیرکلامی مورد استفاده در تعاملات اجتماعی بطور مثال از ارتباطات کلامی و غیرکلامی یکپارچه ضعیف گرفته تا مشکل در ارتباط چشمی و زبان بدنی یا نقص درک یا استفاده ژستها و حتی عدم وجود بیان چهره ای و ارتباط غیرکلامی
• نقص در گسترش، حفظ و ادراک برقراری ارتباط از مشکلات تطابق رفتاری مناسب در بافتهای متنوع اجتماعی گرفته تا اختلال در بیان بازیهای خیالی و دوست یابی وحتی عدم علاقه به همسانان
ب) محدودیت، الگوهای تکراری در رفتار، علایق، یا فعالیت هایی که حداقل در دو مورد از موارد زیر نشان داده میشود، در حال حاضر وجود دارند یا وجود داشته اند:
• حرکات بدنی تکراری یا کلیشه ای، استفاده از ابزارها یا گفتار (حرکات کلیشه ای ساده، به خط چیدن اسباب بازی ها، چرخاندن وسایل، اکولیلیا، عبارات خاصه تفکر خود فرد)
• اصرار بر همسانی، عادت های معمول به چسبندگیهای غیرمنعطف، یا الگوهای سنتی یا رفتارهای غیرکلامی کلامی ( با کوچکترین تغییر شدیدا رنجور میشوند، مشکل در نقل و انتقال، الگوهای فکری سخت و غیر قابل انعطاف، احوالپرسی های سنتی، نیاز به انجام کارهای معمول یا خوردن غذای ثابت هر روز (شدیدا محدود شده، علایق ثابت که بصورت غیرنرمال و شدید رویش متمرکز می شوند (چسبندگی شدید یا مشغولیت با یک وسیله غیرمعمول، افراط در حاشیه پردازی یا پرزوریت کردن علاقمندی هایش)
• بیش یا کم فعالی براساس ورودیهای حس ها یا علاقمندیهای غیرمعمول در تحریکات حسی گرفتن از محیط ( ظاهرا متفاوت در حس دما/ درد، پاسخهای غیرعادی به صداها و بافتهای خاص، افراط در بو کردن یا لمس وسایل، مجذوب بینایی نور یا حرکت)
ج) شروع علایم در دوره اولیه رشد باید مشاهده شود (اختلالات شاید تا زمانی که ارتباط اجتماعی نیاز به ظرفیتهای بیشتری داشته باشد بروز ننماید ویا با استراتژیهای آموزشی در دورهای بعدی زندگی پوشانده شود)
د) علایم منجر به نقص بارز بالینی در حیطه های کارکرد اجتماعی، شغلی و … شود.
ه) این مشکلات با تاخیرهای محیطی ژنتیکی رشدی یا کم توانی ذهنی قابل توجیه نباشند (اختلالات رشدی ذهنی).
خیلی اوقات اختلالات ذهنی و اتیسم با هم رخ می دهند. برای تشخیص وجود کم توانی ذهنی و طیف اتیسم بصورت همزمان، ارتباط اجتماعی باید در سطح پایین تر از حد انتظار سطح رشد عمومی باشد.
سطوح شدت اختلال طیف اتیسم
۱) سطح یک اختلال طیف اتیسم: نیازمند حمایت ارتباط اجتماعی: بدون حمایت بموقع و مناسب، نقص در ارتباط اجتماعی میتواند آسیبهای جدی باعث شود. مشکل در برقراری تعامل اجتماعی، مثالهای واضح در پاسخهای غیر معمول و ناموفق به درخواست تعامل از طرف دیگران.ممکن است به نظر برسد اشتیاق به تعاملات اجتماعی رو به کاسته شدنست. بطور مثال، یک فردی که توانمندی گفتار با جملات کامل را دارد و میتواند درگیر یک ارتباط شود اما در مکالمه رو در رو با دیگران برایش سخت میشود. در تلاش برای دوستیابی اغلب غیر موفق و عجیب رفتار میکند.
رفتارهای تکراری و کلیشه ای: عدم انعطاف پذیری در رفتار باعث ایجاد تداخل اشکار عملکرد در یک یا چند زمینه میشود. مشکل در تعویض و سوییچ کردن فعالیتها. معضلات در سازماندهی و برنامه ریزی مانع مستقل شدن می شود.
۲) سطح دوم اختلال طیف اتیسم: نیازمند حمایت های جدی ارتباط اجتماعی: نقص بارز در توانمندیهایی ارتباط کلامی و غیر کلامی، آسیبهای اجتماعی آشکار است حتی با حمایتهای بموقع. آغازگری محدود در تعامل اجتماعی، جوابهای ناکام و نامشخص به شروع ارتباط توسط دیگران. بطور مثال کسی که توانمندی گفتار با جملات ساده را دارد، در هنگام تعامل، برای روایت کردن علاقمندیهایش هم، محدود عمل میکند و ارتباط بسیار عجیب برقرار میکند.
رفتارهای تکراری و کلیشه ای: عدم انعطاف پذیری رفتاری، عدم تحمل تغییر، یا رفتارهای تکراری و کلیشه ای اغلب برای یک بیننده آشکار است و با کارکرد در زمینه های مختلف تداخل دارد. دست کشیدن از کارها و مواردی که در ان متمرکز شده است به سختی و باعث رنجشش می شود.
۳) سطح سوم اختلال طیف اتیسم: نیازمند حمایت های بسیار جدی ارتباط اجتماعی: اختلال شدید در توانمندیهای ارتباط اجتماعی باعث آسیب های شدید کارکردی شده، آغازگری بسیار محدود در تعامل اجتماعی، و جوابهای مختصر به درخواست تعامل از طرف دیگران. بطور مثال، فردی دارای گفتار چند کلمه ای که بندرت میتواند تعاملی شروع کند، وقتی این کار را انجام میدهد، تنها هدفش ایجاد مسیرهای غیر معمول برای ارضاء نیازهای خود میباشد و فقط به مسیرهای ارتباطی بسیار مستقیم، پاسخ میدهد.
رفتارهای تکراری و کلیشه ای: عدم انعطاف پذیری رفتاری، عدم تحمل تغییر، یا رفتارهای تکراری و کلیشه ای اغلب برای یک بیننده آشکار است و با کارکرد در کلیه زمینه ها تداخل دارد. به شدت رنجور شدن ویا مقاومت شدید نسبت به تغییر تمرکز یا فعالیت.
تهیه و تنظیم بر اساس DSM-V آسيب شناس گفتار و زبان اتابک وثوقی
مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی تاک
کاردرمانی سعادت اباد، کاردرمانی شهرک غرب، کاردرمانی پونک، کاردرمانی غرب تهران