چند تكنيك ساده براي اين‌كه كودكان را تنبيه نكنيم!  

كاردرماني غرب تهران

* او را تشويق كنيد

بهتر است به جاي تنبيه كردن كودك، او را براي انجام اعمال خوبش مورد تحسين و تشويق قرار بدهيد. در اين حالت به طور ناخودآگاه متوجه مي‌شود با انجام كارهاي خوب، چقدر مورد توجه پدر و مادر است و بر عكس با اذيت كردن و بهانه گرفتن از يكسري مزايا محروم مي‌شود و هم خود و هم پدر و مادرش از اين وضع خوشحال و راضي نيستند...

با اين عمل، كودك به تدريج تشويق مي‌شود رفتارش را متعادل كرده تا بيشتر مورد لطف و محبت والدين خود قرار گيرد. بنابراين براي اين‌كه بتوانيد از اين روش تربيتي حداكثر استفاده را ببريد بايد او را همواره به خاطر كارهاي خوبش مورد تشويق قرار دهيد تا به تدريج رفتار درست در او دروني شود.
 

 نشاندن او بر روي صندلي مخصوص
براي كودكتان توضيح دهيد اگر كار بد انجام دهد، چند دقيقه او را روي صندلي مخصوص مي‌نشانيد. براي كودك زير دو سال كه به خوبي متوجه صحبت‌هاي شما نمي‌شود، مي‌توانيد با زبان اشاره ارتباط برقرار كنيد. به عنوان مثال اگر كودك يك ساله شما به سمت پريز برق مي‌رود، او را بغل كنيد و با دست و حركات سر به او بگوييد: "نه، خطرناك است." بعد از چند بار او متوجه مي‌شود و ديگر سراغ آن نمي‌رود. بعد از دو سالگي شما مي‌توانيد وقتي كار اشتباهي انجام داد، علاوه بر اين‌كه او را به طور شفاهي متوجه كارش مي‌كنيد، بر روي صندلي مخصوصي نيز بنشانيد. اگر احساس كرديد از اين كار مي‌ترسد مي‌توانيد او را مدتي كنار خود بنشانيد. ولي او بايد متوجه شود كه اين عمل به دليل كار نادرستش بوده است. يادتان باشد اين صندلي فقط مخصوص همين كار است، در موارد ديگر سعي كنيد از اين صندلي استفاده نكنيد. او به مرور زمان ارتباط بين رفتار بد و نشستن روي صندلي را متوجه مي‌شود.

با ارتباط كلامي، راحت‌تر مي‌توانيد منظور خود را به كودكتان منتقل كنيد. در دو سالگي،‌ اغلب كودكان ارتباط بين رفتار بد و نشستن بر روي صندلي را به خوبي درك مي‌كنند. با افزايش سن كودك،‌ بيشتر مي‌توانيد براي او در اين باره توضيح دهيد. اين موضوع در مورد همه كودكان به يك صورت نيست. به عنوان مثال "لورن" دختر دومم چون مرتب شاهد نشستن خواهرش روي صندلي مخصوص بود، با اين عمل آشنايي كامل داشت. اگر هم كار نادرستي انجام مي‌داد، فقط كافي بود با نگاه كردن در چشم‌هايش او را متوجه رفتارش بكنيم. بنابراين همه كودكان به يك صورت نيستند، براي هر كودكي روش خاصي مورد نياز است.

مواقعي كه بيرون از منزل هستيد
حتي اگر بيرون از منزل هستيد و رفتار نادرستي از كودكتان سر زد، مي‌توانيد به همين صورت با او رفتار كنيد.

به عنوان مثال اگر در فروشگاه، و يا پارك هستيد و كودكتان رفتار بدي از خود نشان داد، او را روي يك صندلي يا نيمكتي بنشانيد تا كاملا متوجه كار نادرستش بشود. بنابراين همواره در تربيت كودكتان ثابت قدم باشيد. 
 

 مدت زمان تنها ماندن او طولاني نباشد
بعد از اين‌كه كودكتان رفتار بدي از خود نشان داد، فورا او را روي صندلي مخصوصي بنشانيد و يا اگر بزرگ‌تر بود او را به اتاقش بفرستيد تا او راحت‌تر متوجه منظور شما بشود. بهتر است از قبل براي او توضيح دهيد كه چه كاري خوب و چه كاري بد است. اگر باز هم به صحبت‌هاي شما توجهي نكرد او را سرزنش نكنيد و نگوييد: "هزار بار به تو گفتم اين كار را نكن. پس حالا برو و تا نگفتم از اتاقت بيرون نيا." با اين عمل باعث مي‌شويد او عصباني و خشمگين شود و با شما مقابله به مثل كند. مدت زماني كه او را روي صندلي مخصوص مي‌نشانيد و يا او را به اتاقش مي‌فرستيد، نبايد زياد طولاني باشد. سعي كنيد براي هر كار اشتباهي يك زمان مشخصي را تعيين كنيد. به عنوان مثال اگر لگد زد، پنج دقيقه او را به اتاقش بفرستيد، اگر حرف بد زد شش دقيقه و ...
 

 سكوت كنيد
كودك بايد ياد بگيرد وقتي به او مي‌گوييد به اتاقت برو، داد و فرياد راه نيندازد و خيلي راحت اشتباه خود را بپذيرد. شما نيز نبايد او را سرزنش كرده و صحبت‌هاي خود را تكرار كنيد. اگر هم نياز بود به كودكتان موردي را گوشزد كنيد، آن را در وقت مشخصي كه كاملا آمادگي دارد، انجام دهيد. تا بتوانيد نتيجه بهتري بگيريد. 
 

ساعت تنظيم كنيد
زمان براي كودكان زير سه سال معنا و مفهومي ندارد. مثلا اگر بگوييد دو دقيقه به اتاقت برو. او متوجه زمان نمي‌شود. بنابراين بهتر است تايمر يا ساعت زنگ‌داري را تنظيم كنيد تا سر موقع زنگ بزند. بعد از شنيدن صداي زنگ، نياز نيست به كودك بگوييد حالا مي‌تواني كار ديگري انجام دهي. بگذاريد خودش تصميم بگيرد. او با اين عمل به تدريج متوجه منظور شما مي‌شود و اشتباهاتش كاهش مي‌يابد. 
 

مكان مناسبي را انتخاب كنيد
اگر كودكان نوپا كار اشتباه انجام دادند و رفتار نامناسبي داشتند، آن‌ها را روي صندلي و يا چهارپايه مخصوصي بنشانيد. در مورد كودكان بزرگ‌تر، مي‌توانيد آن‌ها را به اتاقي بفرستيد. اگر بيرون از منزل هستيد، تنها كافي است كودك را از محلي كه مرتكب اشتباه شده، دور كنيد. دور كردن او از محيط تاثير زيادي روي كودك مي‌گذارد و متوجه اشتباهش خواهد شد. همواره به خاطر داشته باشيد در اتاقي كه كودك را مي‌فرستيد تلويزيون روشن نباشد و يا وسايل جذاب وجود نداشته باشد، بر عكس بايد مكاني باشد كه حوصله‌اش سر برود و خسته شود تا بيشتر متوجه اشتباهش بشود. 
 

 عكس‌العمل شما هنگام مخالفت كودك
چند دقيقه‌اي كنار او بنشينيد و به او بگوييد: "من مادرت هستم. پس بايد به حرف من گوش كني و به اتاقت بروي." اگر شما عصبي نشويد و مدت زمان تنهايي نيز كوتاه باشد،‌ دليلي براي مخالفت او وجود ندارد. ولي اگر متوجه شديد كودكتان ناراحت است و جيغ و داد مي‌كند، كمي به او فرصت دهيد و بعد بگوييد: "عزيزم، الان موقع آن است كه لورن تنها باشد."

اگر كودك بزرگ‌تر باشد و متوجه صحبت‌هاي شما بشود، سعي كنيد براي او توضيح دهيد كه چرا او را به اتاقش مي‌فرستيد. به او بگوييد: "وقتي رفتار بدي داري و يا كار اشتباهي انجام مي‌دهي، بهتر است آن را بپذيري، به اتاقت بروي و در مورد آن فكر كني."

همواره به خاطر داشته باشيد كودكان زير پنج سال نمي‌توانند به خوبي فكر كنند و تصميم‌گيري كنند. اين وظيفه شماست كه به آن‌ها آموزش دهيد اگر كار نادرستي انجام دهند، مجبورند چند دقيقه‌اي تنها بمانند. مطمئن باشيد اگر در روش تربيتي‌تان ثابت قدم باشيد، آن‌ها خيلي زود به اين عمل عادت مي‌كنند. به كودكان بالاي پنج سال نيز مي‌توانيد اين چنين توضيح دهيد: "اگر مخالفت كني، پنج دقيقه ديگر نيز به وقتت اضافه مي‌شود." اگر باز هم به صحبت‌هاي شما توجهي نكرد و با شما مخالفت كرد، به او بگوييد: "در صورتي كه به حرف‌هاي من توجه نكني، امروز و دو روز ديگر هم نمي‌تواني تلويزيون نگاه كني." و يا اين‌كه به او حق انتخاب بدهيد: "ده دقيقه به اتاقت برو و يا بقيه روز هيچ‌گونه تفريحي نداري."
 

 فرصت فكر كردن به او بدهيد
تنهايي اين فرصت را ايجاب مي‌كند تا روي اعمالشان فكر كنند و در رفتارشان تجديدنظر كنند. در اين هنگام شما نيز مي‌توانيد رفتار او را تجزيه و تحليل كنيد. اگر رفتار كودكتان زياد بد نبوده است، چند دقيقه‌اي تنها ماندن براي او كافي است ولي اگر به عنوان مثال باعث آزار شخص ديگري شده و رفتارش شما را ناراحت كرده است، در اين صورت هنگام فرستادن او به اتاقش به او بگوييد: "سعي كن درباره كاري كه انجام دادي، خوب فكر كني. اگر دوستت با تو اين كار را انجام مي‌داد، چه كار مي‌كردي؟" اغلب كودكان هنگامي كه تنها مي‌شوند، در مورد رفتارشان فكر مي‌كنند و متوجه اشتباهشان مي‌شوند. نياز نيست مرتب به كودكتان توضيح دهيد كه چقدر كارش زشت بوده و شما از او چه انتظاري داريد. در اين صورت صحبت‌هاي شما براي او تكراري مي‌شود. ولي اگر كودك خود متوجه عواقب كارش بشود، تاثير آن چند برابر مي‌شود و احتمال تكرار آن كاهش مي‌يابد.

شما به عنوان پدر و مادر نياز به آرامش داريد
گاهي اوقات مادر نياز به تنهايي و استراحت دارد. با فرستادن كودك به يك اتاق امن و راحت مي‌تواند اين فرصت را براي خود فراهم كند و به آرامش برسد. در حالت ديگري نيز مي‌توانيد اين كار را انجام دهيد. به عنوان مثال اگر مشغول بازي با كودكتان بوديد و او اذيت مي‌كرد و به صحبت‌هاي شما توجهي نمي‌كرد، به او بگوييد: "حالا كه اين طور شد، من به اتاق ديگري مي‌روم و كتاب مي‌خوانم، هر وقت خواستي، خوب بازي كني به من بگو. من مي‌آيم و دوباره با هم بازي مي‌كنيم."

اگر شما مشغول انجام كاري هستيد و كودكتان داد و فرياد راه انداخته است و شلوغ مي‌كند، به او بگوييد: "تو با اين كارهايت آرامش مرا به هم مي‌زني. به اتاقت برو و خودت را سرگرم كن." شما با اين جمله اين پيام را به او مي‌دهيد كه تنها به فكر خود نباشد و به حقوق ديگران نيز احترام بگذارد. 
 

آرامش را به محيط منزل برگردانيد
هنگامي كه مدت زمان تنها ماندن كودك به اتمام رسيد، ديگر قضيه را دنبال نكنيد. به او اجازه دهيد به كارهاي معمولش بپردازد. از آن به بعد، او خود متوجه مي‌شود كه آرام و بي‌سر و صدا بازي كند و مزاحم شما نشود. 
 

در زمان مناسب داوري كنيد
هنگامي كه كودكان بازي مي‌كنند، آن‌قدر غرق در بازي مي‌شوند كه متوجه سر و صداي خود نيستند. اگر چند نفر از آن‌ها در يك اتاق مشغول بازي باشند، كنترل آن‌ها كاري دشوار است. در اين شرايط بهترين كاري كه مي‌توانيد انجام دهيد اين است كه پيش از آن‌كه از كوره در برويد، به آن‌ها تذكر دهيد كه مواظب رفتارشان باشند و آرام بازي كنند. اگر باز هم به صحبت‌هاي شما توجهي نكردند، اسباب‌بازي‌هاي مورد علاقه‌شان را از اتاق خارج كنيد، بچه‌ها را از هم جدا كنيد و آن‌ها را به كار ديگري تشويق كنيد و يا اين‌كه مي‌توانيد چند دقيقه از وقت خود را بگذاريد و برايشان كتاب داستاني بخوانيد. با اين عمل شما به طور ناخودآگاه روي رفتار آن‌ها تاثير مي‌گذاريد و آن‌ها را آرام مي‌كنيد.

حتما مشاهده كرده‌ايد وقتي كودكان مشغول بازي با يكديگر هستند، ناگهان سر و صدايشان بلند مي‌شود و با هم دعوا مي‌كنند. هنگامي كه پيش شما مي‌آيند و شروع به شكايت مي‌كنند، بهترين موقعي است كه مي‌توانيد چند دقيقه‌اي آن‌ها را از يكديگر جدا كنيد و هر كدام از آن‌ها را در جايي دور از هم بنشانيد تا كمي آرام شوند و در مورد كارشان فكر كنند. migna.ir در اين صورت آن‌ها به تدريج ياد مي‌گيرند قدر هم را بدانند و حقوق يكديگر را رعايت كنند.

اين روش تربيتي به هيچ عنوان تنبيه نيست
فرستادن كودك به اتاق و يا او را روي صندلي نشاندن به هيچ عنوان تنبيه نيست. اين عمل جلوي رفتار بد كودك را مي‌گيرد. او بايد از همان ابتدا متوجه شود كه نمي‌تواند هر گونه رفتار بدي را از خود نشان دهد. روزي كودك دو ساله‌ام سر ميز شام اذيت مي‌كرد و همه خانواده را به ستوه آورده بود. وقتي او را به مدت دو دقيقه روي صندلي پيانو نزديك ميز شام نشاندم، باعث شد كه جلوي رفتار بد او گرفته شود. از آن زمان به بعد، هر موقع اذيت مي‌كرد، به او مي‌گفتم، صندلي پيانو، و اين خود يادآوري بود براي آن‌كه رفتار بد خود را تكرار نكند. كودكان بين دو تا سه سال كاملا به اين نوع روش تربيتي عادت مي‌كنند. يك روز "استافن"، "لورن" دو ساله را هل داد و او به زمين افتاد. بعد "لورن" پيش من آمد و گفت: "بابا، استافن مرا هل داد،‌ پس بايد شش دقيقه به اتاقش برود. "بنابراين كودكان خيلي سريع به اين طرز برخورد عادت مي‌كنند و به تدريج رفتار بد آن‌ها كاهش مي‌يابد.

اين روش تربيتي نه تنها براي كودكان اهميت دارد و جلوي بدرفتاري آنان را مي‌گيرد، بلكه براي والدين نيز بسيار مهم است. در مدت زماني كه كودك در اتاقش است، پدر و مادر مي‌توانند در مورد عملكرد خود فكر كنند، آرامش خود را حفظ كرده و حتي اين عمل جلوي تنبيه بدني كودك را نيز مي‌گيرد. بنابراين هيچ‌گاه سريع قضاوت نكنيد. كمي به خود وقت دهيد و بعد تصميم‌گيري كنيد. 

منبع:
میگنا

مرکز توانبخشی تاک