هیدروسفالی و شانت
هيدروسفالي عبارت است از تجمع C.S.F به مقدار زياد در بطنهاي مغزي به علت اختلال در جريان يا جذب مايع نخاعي توأم با افزايش نسبي فشار آن و ندرتاً به علت توليد زياد C.S.F مي باشد .
هيدروسفالي عبارت است از تجمع C.S.F به مقدار زياد در بطنهاي مغزي به علت اختلال در جريان يا جذب مايع نخاعي توأم با افزايش نسبي فشار آن و ندرتاً به علت توليد زياد C.S.F مي باشد .
گاهي اوقات هيدروسفالي به صورت يك صفت وابسته به جنس به ارث مي رسد .
هيدروسفالي به دو نوع ارتباطي ( غير انسدادي ) و غير ارتباطي ( انسدادي ) تقسيم مي شود . در نوع ارتباطي يا برون بطني ارتباط مسير بين محل توليد و جذب CSF برقرار است و جريان CSF در مسير طبيعي است ولي جذب CSF در محل پرزهاي ساب آراكنوئيد كاهش يافته و CSF در بطنها تجمع مي يابد .
در نوع غير ارتباطي يا درون بطني مسير مجرا از محل توليد تا محل جذب CSF مسدود شده است وCSF در بطنها تجمع مي يابند .
نشانه هاي باليني :
علايم باليني هيدروسفالي بستگي به سن شروع و شدت عدم تعادل بين توليد و جذب مايع مغزي نخاعي دارد .
بزرگي جمجمه و شكاف درزها بخصوص در فرونتال،علامت مك وين( صداي كوزه ترك دار ضمن دق جمجمه ) نازكي استخوان جمجمه و ملاجهاي بزرگ و برآمده ، ناتواني در تكان دادن سر توسط نوزاد ، عدم رشد عضلات گردن ، اختلال ديد و نيستا گموس و لوچي ، علامت غروب آفتاب ( انحراف مردمك ها بطرف پايين و خارج ) ، پوست سر شفاف و وريد هاي متسع ، تونوس عضلاني غير طبيعي و اسپاسم اندمهاي تحتاني ، تحريك پذيري ، گريه متغير، استفراغ ، مك زني سخت ،بي اشتهايي و لاغري ، وزن تنه و پاها كمتر از وزن سر ، افزايش ICP و تشنج همگي ازعلايم.بيماري هستند.
علايم مرحله حاد كه در كودكان بزرگتر در ارتباط با افزليش ICP به دليل جوش خوردگي درزها ايجاد مي شود ، مشتمل است بر سر درد ( بعد از برخاستن از تخت و تغيير پوزيشن ) استفراغ جهشي بدون تهوع ، اختلال در كار اعصاب جمجمه اي ، اختلال در قواي ذهني ، خواب آلودگي و اغما .
رويه هاي تشخيصي :
CT scan روش انتخابي است . از آنسفالوگرافي يا ونتريكولوگرافي براي تعيين محل انسداد مايع مغزي نخاعي مي توان استفاده كرد .
درمان :
شروع هرچه سريعتر درمان براي پيشگيري از صدمه مغزي ضرورت دارد . هدف در درمان برقراري تعادل بين توليد و جذب مايع مغزي است . درمان طبي شامل استفاده از استازولاميد ( ديازوكس ) جهت كاهش توليد مايع مغزي مي باشد .
درمان شامل بر طرف كردن انسداد مربوط به مسير مايع مغزي نخاعي ، كاهش توليد مايع مغزي نخاعي از طريق تخريب شبكه كوروئيد ، تغييرجهت مايه مغزي از بطن به مكان ديگر ( شنت گذاري )
رويه هاي تشخيصي : :
تغيير پوزيشن كودك بطور مكرر ( هر ۱۰ دقيقه يك بار ) به منظور كاستن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاري و نيز جلوگيري از پنوموني هيپوستاتيك .
نگهداري كودك بصورت تميز و خشك ( بخصوص اطراف چينهاي گردن و پشت گوش )جهت كاستن خطر عفونت ناشي از استفراغ و عرق . حمايت از سر كودك هنگام تغيير پوزيشن و جابجايي جهت جلوگيري از صدمه و فشار به گردن .
بايد توجه داشت كه تغذيه كودك هيدروسفال بايد به مقدار كم و در دفعات زياد باشد و بعد از تغذيه به علت احتمال استفراغ به پهلو گذاشته شود .
اين كودكان در مورد فعاليتهايي مثل فوتبال كه احتمال صدمه زياد است بايد محدود شوند .
شنت گذاري :
هدف از شنت گذاري در هيدروسفالي تغيير مسير و جريان CSF از بطن به خارج از حفره جمجمه است ( مثل صفاق ، دهليز راست ، حفره چپ ) . شنت مورد استفاده در هيدروسفالي شامل يك كاتتر بطني يك دريچه يك طرفه و يك كاتتر ديستال است كه كاتتر بطني CSF را از بطن خارج و كاتتر ديستال آنرا به محل مورد نظر در خارج جمجمه وارد ميكند و دريچه يكطرفه با جلوگيري از ريفلاكس CSF به درون بطنها باعث جريان يكطرفه شنت مي شود.
بدترين و جدي ترين عارضه شنت گذاري عفونت است كه منجر به سپتي سمي و باكتريمي مي شود.
در صورت عفونت شنت در آورده ميشود و آنتي بيوتيك وسيع الطيف استفاده ميگردد . بالا بودن مدوام حرارت ، وجود علايم موضعي عفونت در مسير عبور شنت يا اشكال تغذيه اي ، استفراغ ، تغيير رفتار و يا تشنج احتمال عفونت را مطرح مي سازد.
در كودكان به دليل رشد كودك بايد به طور مرتب شنت عوض شود و اين احتمال عفونت را افزايش مي دهد .
پرستاري :
پوزيشن بعد از شنت گذاري بايد طوري باشد كه از تخليه مناسب شنت جلوگيري نكند ، از ۱تا ۲۴ ساعت بعد از عمل كودك طاقباز قرار داده شود و استفراغ وي كنترل شود . و سپس جهت پيشگيري از فشار به دريچه شنت به پهلوي سالم قرار دهند . سر بايد در امتداد بدن قرار داده شود تا از تخليه سريع جلوگيري شود .
مهمترين نكته پرستاري پس از شنت گذاري كنترل علايم عفونت و پيشگيري از عفونت شنت است .
تغذيه بعد از شنت پرفيبر ( آلو، سيب ، ريواس ) بايد باشد تا از فشار به شنت ناشي از اتساع روده ها و يبوست و انسداد آن جلوگيري شود .
كنترل عوارض شنت گذاري و آموزش به والدين :
عفونت و تورم ، قرمزي و حساسيت در سر شنت ، اختلال در جريان ، اشكال در تغذيه ، استفراغ ، تغيير رفتار از عوارض شنت ميباشند ، كه پرستاران بايد به والدين گوشزد كنند.
به والدين در مورد عوارض شنت و علايم افزايش ICP بايد تذكر داده شود . علايمي مثل منگي ، استفراغ ، لوچي ، اختلال علايم حياتي و علايم فتق مغزي از مشخصات افزايش ICP مي باشند . ساير علايم عبارتند از علامت مك وين و غروب آفتاب.
مركز كاردرمانى و گفتاردرمانى تاك