اختلال یادگیری و کاردرمانی ذهنی - کلینیک کاردرمانی غرب تهران
اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری
نارساییهای یادگیری اصطلاحی کلی است که به گروه ناهمگنی از نارساییها اطلاق میشود که با اشکالات مهمی در اکتساب و کاربرد توانایی های گوش کردن،صحبت کردن،خواندن و نوشتن،استدلال یا ریاضی نمود می یابد.تصور میشود این نارسایی ها که حالت ذاتی دارند در اثر نقص در نظام عصبی مرکزی باشند و در طول زندگی فرد نمود پیدا میکنند.همراه نارسایی ممکن است مشکلاتی در زمینه رفتار خود گردانی،ادراک اجتماعی و تعامل اجتماعی وجود داشته باشد اما به خودی خود باعث ایجاد نارسایی های یادگیری نمیشوند.اگرچه نارسایی ممکن است با نقیصه های دیگری(مثلا معلولیتهای جسمی،عقب ماندگی ذهنی و اختلالات شدید عاطفی)یا تاثیرات محیط(مثلا تفاوتهای فرهنگی)اموزش ناقص یا نامناسب و عوامل زیستی-روانی همراه باشد اما به خودی خود نتیجه این شرایط نیست.
تعریف
از نظر هوشی عادی یا بالاتر از عادی هستند اما در یک یا چند درس مشکل دارند.
به میزان تلاشی که میکند یادگیری ندارد.حدود ۲ تا ۳ درصد از دانش اموزان اختلال یادگیری دارند(قابل درمان هستند)
علل احتمالی اختلالات یادگیری
-عوامل محیطی
الف.محیط خانه
ب.محیط مدرسه
ج.محیط اجتماعی
د.محیط فرهنگی
ه.محیط فیزیکی
-عوامل عاطفی
-عوامل فیزیکی
الف.اختلالات شنوایی
ب.اختلالات بینایی
ج.اسیب مغزی
ه.تفاوت های جنسی
-عوامل هوشی
-عوامل ژنتیکی
انواع اختلالات یادگیری به اعتبار درسهای دبستانی
-اختلال در خواندن
-اختلال در نوشتن
-اختلال ریاضی و حساب کردن
انواع اختلال در نوشتن
- اختلال در املا
- نارسا نویسی
- وارونه نویسی
- قرینه نویسی
انواع اختلال یادگیری به اعتبار فرایندهای روانی
- اختلال در پردازش های کلامی
- اختلال در حافظه
- اختلال مربوط به فرایندهای ذهنی
علت های نارسانویسی
- نحوه به دست گرفتن مداد:
- شل گرفتن مداد
- محکم فشار دادن مداد
- بیش از حد بالای مداد را گرفتن
- بیش از حد نوک مداد را گرفتن
- اموزش اشتباه
- عدم هماهنگی چشم و دست
گامهای درمان
- انگیزه درمانگر
- ارتباط خوب با درمانجو
- پرسش نامه
- انتخاب راهبردها
- سنجش
- تشخیص
- طراحی برنامه درمان
- ارزیابی مجدد بعد از ۳ هفته
- توصیه:
- به روانیات خانواده کمک کنیم.
- اموزش به خانواده
اختلالات خواندن
- اشکال در تلفظ حروف(ق-ل-م-ن-ر و…)
- حذف برخی از صداها از کلمه
- جابجایی صداهای یک کلمه
- اشکال در تشخیص تلفظ بعضی از حروف(م-ن)
- اشکال در تشخیص صداهای حروف
- جابجایی صداها با یکدیگر
- در پایان جمله مکث نمیکنند و مفهوم را نمفهمند
- اشکال در صداکشی کلمات او دار
- اشکال در صداکشی کلمات ای دار
- اشکال در صداکشی مصوتها
- اشکال در صداکشی کلماتی که مد دارند
- زیرلبی و اهسته میخوانند
- اشکال در ترکیب صداها و ساختن کلمات
- تکرار یک حرف در کلمه
- تکرار یک بخش در کلمه
- اشکال در تشخیص دیداری حروفی که ظاهری شبیه هم دارند(گ-ک)
- اشکال در تشخیص دیداری کلماتی که ظاهری مشابه دارند(مار-بار)
- تغییر توالی حروف
- تغییر توالی کلمه ها
- معکوس کردن کلمه ها
- ندیدن مستقل کلمات
- فراموشی صدای حروف
- فراموشی کلمات ابتدای جمله که میخواند
- فراموشی مفهومی که خوانده
- حذف حروفی از کلمه
- درست ندیدن کلمه
- حذف بعضی از کلمه ها
- دوتایی دیدن کلمات
- مکث بیش از حد
- خواندن بسیار کند
- خواندن تند با حذف بسیاری از کلمات و با دقت کم
- خواندن یک جمله بدون رعایت ترتیب کلمات
- کم کردن کلنات در یک سطر
- کم کردن خود سطرها
- عدم رعایت نشانه ها و در نتیجه نفهمیدن مفهوم
- عدم هماهنگی فعل و ضمیر
- عدم فهم مفاهیم اصلی متن
- متن را میفهمد اما به سوال مربوطه نمیتواند جواب بدهد
راهکارها
- ضبط صدای کودک
- تشخیص اشکال
- یادداشت کردن خطا
- پرداختن به درمان با توجه به مشکل مورد نظر
- تذکر:بعضی مواقع مشکلات غیر تخصصی باعث اختلال میشوند.مانند افسردگی،اضطراب،بیش فعالی،عدم توجه تمرکز،بی قراری،وابستگی،نقص در هماهنگی عمومی بدن،پرخاشگری،ترس،فقدان اعتماد بنفس،دید منفی به معلم،اضطراب جدایی والدین
درمان اختلالات خواندن
تمریناتی که باعث روان شدن سیستم صوت میشوند:ریه ها و تارهای صوتی
- با دهان تمام هوای داخل ریه ها را بیرون کند(جلوی اینه)
- فوت کردن
- بادکردن بادکنک
- فوت کردن در فلوت
- فوت کردن توپ تنیس روی میز
- سازهایی که نیاز به دمیدن در ان میباشد
- کنترل تنفس با شمع
- با سوت زدن اهنگی بزند
- با استفاده از یک نی اب یک لیوان را درون لیوان دیگر بریزد
- با فرمان یک و دو دهانش را باز و بسته کند
- فک پایینی را با فرمان چپ راست بالا پایین حرکت دهد
- عمل جویدن را با صدا و بی صدا انجام دهد
- زبان را از دهان بیرون اورد و به فرمان معلم حرکت دهد
- نوک زبان را به پشت لبها ببرد و بچرخاند
- زبان را داخل دهان دایره ای و بیضی شکل بچرخاند
- با زبان روی سقف دهان علامت ضربدر و مثبت بکشد
- تذکر:روزی ده دقیقه به مدت یک ماه این تمرینات انجام شود
اشکالات شنوایی
تمرینات مربوط به تقویت شنوایی
- استفاده از جعبه ادامس و قوطی با نخود
- استفاده از همان جعبه ها با میخ و سنگ-پیچ و شکر
- استفاده از یک ساز یا ۸ عدد لیوان اب
- استفاده از ضبط صوت و پخش صداها
- صحبت کردن چند دانش اموز و تشخیص صدای انان
- گوش دادن به اصوات داخل حیاط
- توان چشم در خواندن(درست دیدن کلمات و خوب حرکت دادن چشم)
- با استفاده از یک مداد:تعقیب نوک مداد با چشم به طرف جلو و عقب(حداکثر ۳ دقیقه)
- همان تمرین به طرف بالا و پایین و طرفین
- همان تمرین به صورت دایره ای
تذکر:در این تمرینات اگر دانش اموز پرش چشم داشته باشد تمرینات را بیشتر کنیم
- اشکال در ادراک دیداری
- با دیدن اشکال هندسی کنارهم تشخیص دهد کدام با دیگری تفاوت دارد
- از سری حروف استفاده کنیم
- نوشتن در هم حروف و تشخیص توسط کودک
- بازی با چوب کبریت
- بازی و ریاضی با کاغذ شطرنجی
- استفاده از ازمون های ماریان فراستیگ(پیدا کردن یک شکل در بین بقیه اشکال)از اسان به مشکل
- روی شکلی که مثل بقیه نیست خط بزند
- شکلهای مثل هم را داخل خط بسته بگذارد
- یک سری کلمات که حرف در اول،وسط و اخر کلمه تکرار شده است
- یک سری کلمه بگوییم و بخواهیم بگویید حرف مورد نظر کجای ان است
- در تمام این تمرینات حساسیت شنیداری و توالی شنیداری (حافظه و توالی)کاربرد دارد
اختلالات نوشتن(دیکته نویسی)
- قرینه نویسی
- وارونه نویسی
- نارسا نویسی
تذکر:با نوشتن و مشق و زیرنویس های معلم درمان نمیشود
علل نارسا نویسی
- غلبه طرفی(برتری جانبی)ندارد
تمرینات:دیدن تلویزیون با یک چشم شبی یک ساعت-استفاده از عینک پلاستیکی با در پوش یک چشم-گذاشتن پنبه در گوش غیر برتر-بازی با پای غیر برتر(لی لی-فوتبال)
- بد گرفتن مداد:فشار مداد و ایجاد خستگی
عضلات کوچک و بزرگ قوی نشده اند:خمیر بازی-مچاله کردن کاغذ با یک دست-بازی با گل رس و خمیر
- عدم هماهنگی چشم و دست:بازی بولینگ-دارت-راکت زنی-حمل زنگوله-پیچاندن نخ دور قرقره-پرتاب توپ به صورت یک دستی و دریافت-پرتاب و دریافت همزمان-توپ چسبانک-ماهیگیری-ماهیگیری-تیله بازی-یک قل دو قل-دوختن-پینگ پنگ-پرتاب حلقه دور میله ثابت
نوشتن
- رسم دو خط موازی توسط معلم و رسم خطی بین ان توسط شاگرد
- رسم خطوط منحنی و شکسته توسط معلم و رسم خطی در وسط ان توسط شاگرد
- رسم شکلی به صورت نقطه چین و پر کردن توسط دانش اموز
- حافظه دیداری ضعیف(بیشتر غلط ها)
- غلط هایی که به حافظه دیداری ربط دارند:(س-ص-ث)(ع-الف)(غ-ق)(ت-ط)(ز-ذ-ظ-ض)(ح-ه)
درمان:تقویت حافظه دیداری
- کارتهای اشکال
- نشان دادن تصویر و طرح سوال از ان
- کارت کلمات
- در صورت موفقیت در مرحله قبلی هوانویسی
- نوشتن کلمات مشکل دیدن دانش اموز ونوشتن
- استفاده از مکعب کلمات
- پشت پرده نویسی و بازی
- بازی ببین و بگو
- بازی جابجایی شیئ در کلاس
قرینه نویسی
علت:اشکال در جهت یابی
درمان:
- یک قدم به عقب یک قدم به جلو-یک قدم به چپ یک قدم به راست…دست راست روی گوش چپ و…
- هوانویسیکبه حافظه سپردن کلمات روی کارتها و نوشتن روی هوا(به شکل گروهی)
- نوشتن روی سمباده
- نوشتن روی شن و خاک نرم
- حساسیت شنیداری و حافظه شنیداری
- برای تفکیک حساسیت شنیداری استفاده از کاغذ جلوی دهان و گفتن کلمات و تشخیص توسط دانش اموز (دیوار-دیفال)
- املای سکوت(صامت)با تن صدای ملایم اول یک کلمه و بعد…-عدم تکرار املا توسط معلم-اهسته حرف زدن معلم –مسابقه یواش گویی و یواش شنوی
- گوش کردن به صدای تلویزیون و رادیو با صدای کم
- جا انداختن:بلد است ولی جا می اندازد
تمرین:استفاده از اعداد و کلمات از یکی شروع و تا ۵ تا ادامه میدهیم(ابتدا حافظه شنیداری بعد توالی شنیداری)
چند نکته:
- بالا و پایین گذاشتن نقطه مربوط به جهت یابی است
- جا انداختن حرف در کلمه و جا به جا گذاشتن نقطه مربوط به دقت و حافظه بصری می باشد.برای تقویت:رسم نقطه ها و کشیدن یک شکل تا بچه ببیند و مثل ان را بکشد-از تصاویر شلوغ استفاده کنیم
- علت کندی بچه ها:در تشکیل نظام صبی دارای حلقه مفقوده است رفتار از این شکل تبعیت میکند(نخاع-مغز)۳۶ رفلکس مربوط به نخاع است
اختلالات ریاضی
ریاضی زبانی کمی است و دقیق تر از ان وجود ندارد.در ان زبان کیفی به زبان کمی تبدیل میشود.
در ریاضی کودک را به منطق ریاضی سوق می دهیم نه به عملیات ریاضی-اصول انسانی را کشف میکنیم.معادله را کشف میکنیم و در جای خودش قرار میدهیم
علت اختلال ریاضی
طبق تئوری کپارت یادگیری همان حرکت است علت اختلال فقدان حرکت بوده است.
حرکتهایی که مغز در انها دخالت ندارد نخاع دخالت دارد اگر این حرکتها درست انجام نگیرد کودک دچار اختلال یادگیری میشود.
حرکتهایی که فقدان انها موجب اختلال میشود:چنگ زدن،مکیدن،رفلکس مورو،سینه خیز،چهار دست و پا راه رفتن،قلقلک دادن و جمع کردن دست و پا و…هرکدام نباشد حلقه هایی تشکیل نمیشود.
درمان
با مطالعه وضعیت کودک و مصاحبه با مادرش متوجه حلقه های مفقوده میشویم و سعی در به وجود اوردن انها مینماییم.
سینه خیز-لی لی-چهار دست و پا-راه رفتن صحیح-روی یک پا ایستادن-حرکات تعادلی-سرسره بازی-الاکلنگ-دنبال هم کردن-قایم باشک بازی و… به صورت جمعی و تا حرکات پیچیده
بیشتر اشکالات دانش اموز مربوط به دقت میباشد:
- عدم توجه به علامتها
- عدم دقت به ستونها
- عدم توجه به نوشتن کامل اعداد
- جا انداختن یکی از اعداد
- محاسبه نکردن یک عدد
- کاربرد نادرست عضو خنثی در جمع و ضرب
- اشتباه در اثر مجاورت نویسی
گردآورنده: فریبا گلی پور
کاردرمانی غرب تهران - کلینیک کاردرمانی - سندرم داون - کارورمانی سعادت آباد - کاردرمانی فلج مغزی - کاردرمانی نوزادان - کاردرمانی اتیسم - اتیسم و کاردرمانی