كنترل رفتاري كودكان اتيسم (قشقرق)

زمانی که فرزند شما قشقرق به پا میکند باید به دنبال کشف دلیل آن باشید. زمانی که علت آن را یافتید پیدا کردن راه مناسب برای برخورد با آن ساده تر است. هرچند پذیرش این امر دشوار است، اما باید بدانید که قشقرق به منظور خاصی و برای نیل به هدف مشخصی توسط فرزند شما انجام میشود.

فرزند شما در حال واکنش نشان دادن نسبت به چیزی است که دوست ندارد؛

و یا

فرزند شما نشان میدهد که خواسته و یا انتظار شما از وی را درک نکرده است؛

و یا

فرزند شما میخواهد به شما نشان دهد که چیزی را میخواهد و برای کسب آن چیز اصرار میکند.

وقتی متوجه شدید که فرزندتان خواسته اش را با استفاده از قشقرق به شما نشان میدهد، باید درباره ی نحوه ی برخورد با آن کاری انجام دهید. سعی کنید بدون استفاده از کلام و یا استفاده بسیار اندکی از آن، به فرزندتان بفهمانید که چه خبر است و چه اتفاقی افتاده و او باید چه کار کند. برای اینکار میتوانید از شیوه ی برقراری ارتباط با استفاده از تصویر کمک بگیرید. حتی میتوانید از اشیاء، نقاشیهای ساده ای که خودتان تهیه کرده اید، عکس واقعی و یا هر چیزی که به طور عینی نشان دهنده ی موضوع مورد نظرتان باشد نیز استفاده کنید. این کار باعث کم شدن میزان سردرگمی فرزندتان و درک خواسته ها و انتظارات شما از وی میشود. مثلا  متوجه میشود که کجا میرود، باید چه کار کند و چه حق انتخاب هایی دارد. به فرزندتان کمک کنید درک کند « نه یعنی نه ».

زمانی که فرزندتان در اوج حالت داد و بیداد کردن و قشقرق است، صحبت کردن و یا برخورد و برقراری ارتباط و توضیح اتفاق سودی ندارد؛ زیرا که وی متوجه موضوع نیست. سعی کنید دور شدن از چنین فضایی را تمرین کنید. با قاطعیت از کلمه ی «نه» استفاده کنید. در چنین حالتی سعی نکنید کلمات و جملا ت مختلف را به کار ببرید. کلا م را به حداقل برسانید و سعی کنید ادامه ی کار را به محیطی آرامتر و قابل کنترل تر ببرید. البته زمانی که در یک مکان شلوغ و عمومی چنین اتفاقی روی میدهد، پیروی از این راهنمایی چندان ساده و ممکن نیست، اما بررسیها نشان دهنده ی این امر است که اگر پیش از حضور در مکانهای عمومی و در زمانی که در منزل چنین اتفاقی روی میدهد با کودک به شیوه ی ذکر شده برخورد شود، چنین اتفاقاتی در بیرون به ندرت روی میدهد و در صورت بروز نیز شدت آن چندان زیاد نخواهد بود. در هر حال توصیه های ارایه شده در این مقاله را در فضای خانه و محیطی که شما کنترل بیشتری بر آن دارید، انجام دهید. هیچ پاسخ جادویی و یکباره ای برای رفع مشکل قشقرق کودکان اتیسم وجود ندارد، اما داده های موجود نشان میدهد که اگر اتفاقات در حال وقوع پیرامون کودک دارای اتیسم از قبل برای وی توضیح داده و فهمانده شود، آنها به راحتی از عهده ی دشواریها و تغییرات موجود در جامعه ی شلوغ و پر سر و صدای امروزی برخواهند آمد. استفاده از حمایتهای بصری و برقراری ارتباط با استفاده از این شیوه، برای اغلب کودکان قرار گرفته در این گروه تشخیصی، مناسب و مفید است. سعی کنید با استفاده از این روش توضیحات  لازم را در مورد وقایع و برنامه های روزانه به فرزندتان ارایه کنید. این کار نوعی پیشگیری از قشقرق است. 

همه به این امر باور داریم که پیشگیری بهتر از درمان است. یعنی اگر بتوان شرایطی فراهم کرد که قشقرق ایجاد نشود بهتر از آن است که راههایی برای کنترل قشقرق بیابیم. بنابراین سعی کنید موارد زیر را برای جلوگیری از قشقرق احتمالی فرزندتان در نظر گیرید: 

• از بردن فرزندتان به مکانهای شلوغ و پر سر و صدا خودداری کنید. 

• اگر میخواهید فرزندتان در فعالیتهای روزمره و معمول و تکراری اجتماعی مانند خرید کردن، نقشی داشته باشد، سعی کنید روزهایی را برای خرید و همراهی فرزندتان در نظر گیرید که فروشگاه خیلی شلوغ نیست (مثلا  روزهای وسط هفته). سعی کنید شخصی را برای کمک با خود همراه داشته باشید.

• سعی کنید با استفاده از جدولها و راهنماهای تصویری کوچک به فرزندتان کمک کنید تا برنامه ی در نظر گرفته شده را به شکل مرحله به مرحله درک کند. گذر از کنار مکانهای مورد علاقه ی فرزندتان بدون امکان و مجوز حضور در آنجا برایش دشوار است.

• سعی کنید با استفاده از این جدولها و یا برنامه ی «اول و بعداً» زمان حضور در مکانهای مورد علا قه ی وی را برایش توضیح دهید. گاهی ممکن است حضور در این مکانها در برنامه شما نباشد. بنابراین استفاده از راهنماهای تصویری این موضوع را به روشنی برای فرزندتان مشخص خواهد کرد. 

• «نه گفتن» را تمرین کنید و سعی کنید در زمانهای مناسب از آن استفاده کنید. سعی کنید «نه گفتن» را در زمان و مکانی ارایه کنید که او به خوبی معنی آن را درک کند و بداند که «نه یعنی نه». بنابراین به یاد داشته باشید در زمانی از این کلمه استفاده کنید که بر محیط و شرایط کنترل دارید و این کار باعث جبهه گیری فرزندتان بر علیه شما و دشوارتر کردن شرایط نمیشود. 

• خانه بهترین مکانی است که هم شما و هم فرزندتان در آن یاد بگیرید كه توجه به قشقرق امر مثبتی نیست و باعث نمیشود فرزندتان به خواسته اش برسد. در مکانهای دیگری غیر از خانه شرایط به گونه ای خواهد بود که شما چاره ای جز پذیرش خواسته ی فرزندتان نداشته باشید. در زمان قشقرق فرزندتان (در خانه) سعی کنید نگاهتان را به سمت دیگری برگردانید و در صورت امکان توجهی به وی ننمایید. اگر رفتار کودک به گونه ای است که نمیتوان به آن کم توجهی کرد، توصیه این است که وی را تا زمانی که آرام شود به محیط امنی ببرید. در برابر رفتارهایی مانند سر بر زمین کوبیدن، استفاده از کلاه های سبکی مانند کلا ه دوچرخه سواری و اسکیت که زیر چانه ی کودک محکم میشود نیز توصیه میشود. اغلب این رفتارهای جلب توجه کننده در زمان بروز و پیش از کنترل به سمت شدت گرفتن و بدتر شدن میروند. سعی کنید حتی اگر خسته و عصبی هم شده اید در برابر این عمل کوتاه نیایید؛ زیرا که نتیجه ی نهایی این کار بدتر شدن شرایط و شدت بخشیدن به رفتاری است که شما در برابر آن کوتاه آمده اید. • توضیح اتفاقات و تغییرات پیش از روی دادن با استفاده از تصویر میتواند در جلوگیری از قشقرق مفید باشد. باید بدانیم که سازگاری افراد دارای اتیسم با شرایط متغییر دنیای امروز کار ساده ای نیست. • سعی کنید شرایط پیش آمده را از نگاه فرزندتان بررسی و تحلیل کنید. چه چیزی ممکن است سبب مشکل شده باشد؟ آیا چیزی وجود دارد که بتوانید آن را تغییر دهید و یا از بروز آن جلوگیری كنيد؟  

دكتر سيد علي صمدي 

مشکلات رفتاری یکی از ویژگیهای عمومی و شناخته شده ی اختلال طیف اتیسم است، پاسخگویی صحیح و مناسب به رفتارهایی مانند پرخاشگری، قشقرق، آسیب رساندن به خود و هر رفتاری که احساس میکنید روبرو شدن و یا تحمل کردن آن دشوار است، بسیار ضروری است.

مركز توانبخشي تاك اماده ارائه مشاوره هاي علمي و كاربردي توسط متخصصين روانشناسي و رفتاردرماني با بيش از يك دهه سابقه كار با كودكان طيف اتيسم است. 

در مركز توانبخشي تاك، پس از ارزيابي دقيق و علمي كودكان طيف اتيسم، برنامه درماني جامع مبتني بر نيازهاي كودك تدوين و اجرا ميشود،  مركز تاك با دارا بودن بهترين متخصصين در حوزه توانبخشي ، افتخار دارد خدمات كامل شامل كاردرماني جسمي و ذهني، گفتاردرماني، مشاوره روانشناسي و رفتاردرماني، بازي درماني و اموزش كودكان با نيازهاي خاص را با بالاترين كيفيت ارائه دهد.

مركز كاردرماني و گفتاردرماني تاك